Parandża to tradycyjny strój wierzchni noszony przez kobiety należące do muzułmańskich społeczności Uzbeków i Tadżyków, zamieszkujących wieloetniczne miasta w Azji Centralnej.

Parandża ma formę obszernego płaszcza, nakładanego na głowę w taki sposób,  by zakrywał całą kobiecą sylwetkę. Strój ten wyróżnia się specyficznym fasonem z charakterystycznymi długimi, zwężanymi i zszytymi z tyłu rękawami, spływającymi wzdłuż pleców, pełniącymi wyłącznie funkcję ozdobną. Fason ten wywodził się prawdopodobnie ze starożytnej Persji – podobne „rękawy pozorne” mają stroje postaci przedstawione na reliefach w Persepolis (VI w. p.n.e.).

Dopełnieniem zakrywającego ciało kobiety stroju, spełniającego zasady islamu, była zasłona na twarz – czaczwan, w formie prostokątnej, sztywnej płachty, gęsto plecionej z czarnego końskiego włosia. Szczelnie zasłaniający twarz czaczwan i parandża stały się jednym z wyznaczników tożsamości i odrębności kulturowej Uzbeków w okresie ekspansji rosyjskiej w 2 poł. XIX wieku aż do wybuchu Rewolucji Październikowej, kiedy wprowadzono zakaz noszenia tradycyjnych ubiorów i wynikającego z zasad religijnych zasłaniania twarzy.

Prezentowana parandża z czaczwanem należała z pewnością do zamożnej właścicielki, o czym świadczy cenna tkanina z jakiej została uszyta oraz liczne zdobienia. Wierzch stroju wykonany jest z ciemnofioletowego aksamitu, którego włókna zostały przystrzyżone pod kątem, w taki sposób, że załamujące się na ich powierzchni światło tworzy wzór szachownicy.  Wzór haftu biegnącego wzdłuż obrzeży opiera się na motywach stylizowanych baranich rogów, wywodzących się z tradycji koczowniczej Azji Centralnej. Również podszewka jest elementem luksusowym – uszyta jest z tkaniny w rozmyte wzory geometryczne, uzyskane za pomocą barwienia skomplikowaną techniką ikatu.

Strój kobiecy parandża i zasłona twarzy czaczwan MAiP 18535/1/2

Pocz. XX wieku, Uzbekistan

Wymiary: wysokość 145 cm, szerokość 55 cm

Aksamit, jedwab, bawełna, końskie włosie; szycie ręczne i maszynowe, haft ręczny, plecenie