Nihon-to, czyli miecz japoński, jest przedmiotem, który łączy ponad 1000 lat kultury samurajów. Mówię się niekiedy, że to esencja współdziałania pięciu chińskich żywiołów tworzących świat – drzewa, ognia, ziemi, metalu i wody. To w wyniku ich przemian powstaje wspaniała broń, decydująca od wieków o przeżyciu w sytuacji zagrożenia.

Pierwsze miecze w Japonii, zwane kara-tachi, to miecze ze stali typu chińskiego. Jak głosi legenda ok. VIII w. kowal Amakuni z prowincji Yamato stworzył klasyczny kształt jednosiecznego, lekko wygiętego miecza, który obowiązuje do dziś. 

Przez wieki zmieniały się techniki walki, więc zmieniał się też miecz. Pierwotnie zawieszony u zbroi ostrzem w dół, długi (zwykle ok. 80 cm), smukły tachi zastąpiła od XIV w. krótsza (ok. 70 cm) katana, noszona za pasem ostrzem do góry. Miecz, pod wpływem doświadczeń bojowych Japończyków, stał się też masywniejszy i szerszy. Jego rola jako ostatniej broni samuraja, po wystrzeleniu strzał i strzaskaniu włóczni w licznych bitwach epoki Sengoku Jidai (Państw w Wojnie) sprawiła, że do kolejnej epoki przeszedł jako symbol władzy. W epoce Edo (po 1603 r.) dodano do katany krótszy (ok. 45 cm) miecz wakizashi. Ta para broni noszona publicznie stała się niejako znakiem przynależności do klasy samurajów. Z czasem ograniczono długość mieczy noszonych przez członków klasy wojowników (w 1638 r.) i stały się prócz symbolu władzy elementem bogato zdobionej męskiej „biżuterii” (schyłek okresu Edo) – demonstracją pozycji społecznej i bogactwa. Edykt Haito-rei z 1876 r. zabronił w epoce Meiji Japończykom, prócz wojska i policji, ich publicznego noszenia. Wtedy wiele głowni mieczy ukryto w laskach (shikomizue) i tak używano. 

Klasyczną japońską szermierkę podzielono na sportową (kendo), medytacyjną (iaijutsu) i wojskową (battodo). Miecz wrócił też na pola wojen XX w. jako gunto – regulaminowa broń dowódców.

Po klęsce Japonii, okupujący wyspy Amerykanie skonfiskowali kilka milionów mieczy i zakazali ich produkcji. Dopiero w połowie lat 50. XX w., dzięki tradycji starych rodów płatnerzy, odtworzono sztukę kucia nihon-to. Dziś miecz japoński to już nie tylko broń z jej wszystkimi cechami użytkowymi, ale także dzieło sztuki o subtelnej urodzie, jeden z symboli Japonii.

Na wystawie przedstawionych jest 17 mieczy i 9 tsub – ozdobnych jelców tarczowych. Mimo kameralnych rozmiarów wystawy, okazy mieczy reprezentują pełną historię japońskiego miecznictwa. Są ukazane w chronologicznym układzie – według epok, z których pochodzą.