Barwy holi
22.11.2024 - 1.06.2025
W starożytnej Mithili – krainie położonej u podnóży Himalajów, poprzecinanej rzekami i polami ryżowymi – przez wieki rozwijały się sztuki i filozofia. Dziedzictwo tego regionu (dziś podzielonego między Indie i Nepal) jest jednym z ciekawszych w Indiach. To tu rozwijało się tworzone przez kobiety malarstwo mithilskie.
Wystawa „Barwy holi” prezentuje wczesny okres (lata 70. i 80. XX w.) rozwoju tego gatunku malarskiego na papierze, zwyczajowo nazywany „barwami holi” (od rozpuszczanych w wodzie, kolorowych proszków używanych podczas święta Holi). Muzeum Azji i Pacyfiku posiada największą w Europie i jedną z największych na świecie kolekcji malarstwa mithilskiego.
Bilety / godziny otwarcia
Wystawa czynna od 22 listopada 2024 do 1 czerwca 2025
Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka
ul. Solec 24, Warszawa
Muzeum czynne od wtorku do niedzieli w godz. 10.00–18.00
Bilety dostępne w kasie Muzeum i online.
W każdy czwartek wstęp bezpłatny.
Kolofon
Realizacja wystawy: Zespół Muzeum Azji i Pacyfiku
Kuratorka: Barbara Banasik
Koordynatorka wystawy: Aleksandra Fudalej
Scenografia: Wojciech Cichecki
Identyfikacja wizualna wystawy: Tomek Głowacki
Aranżacje kwiatowe: KOKO Cardboards
Elementy edukacyjne i interaktywne: Anna Soczewka, Sara Wyskiel (opracowanie graficzne spacerownika)
Redakcja językowa:Monika Mielcarek
Realizacja wystawy: Marek Czeremuszkin, Maciej Gacyk, Bogusława Milczarczyk, Paweł Prange, Krzysztof Ruść
Produkcja i montaż scenografii: Dobry Plan
Promocja: Justyna Jabłońska, Paulina Pikulska, Radosław Rasiński
Dostępność: Pola Zygmunt, Magdalena Niernsee (opracowanie graficzne)
Malarstwo mithilskie
Przez wieki, wyłącznie ścienne i podłogowe, malarstwo mithilskie było domeną kobiet. Choć w Mithilii zasada pardy (rozdział życia kobiet i mężczyzn) funkcjonowała jeszcze pod koniec XX w. – działalność kobiet była sprowadzana do prywatnej sfery domowej – to one były strażniczkami dziedzictwa kulturowego i wykonawczyniami rytuałów religijnych i rodzinnych.
Tradycyjnie kobiety malowały na ścianach przy wejściu kuchennym do domu, gdzie mieściła się główna przestrzeń ich funkcjonowania. Wnętrza prywatne skrywały tworzone na ważne okazje murale.
Sztuka (prywatna) kobiet
Katastrofalna susza i klęska głodu w 1966 roku zapoczątkowały nowy ruch w sztuce i rewolucyjne zmiany kulturowe i społeczne w Mithili. W latach 60. XX w. wskutek działań aktywistów wspieranych przez instytucje państwowe, malarstwo mithilskie zaczęto przenosić na papier. Tym sposobem lokalny gatunek malarski nie tylko stał się źródłem utrzymania i produktem eksportowym najpierw na Indie, a potem na cały świat, ale także pociągnął za sobą popularyzację innych mithilskich sztuk plastycznych i rzemiosł.
Dzięki swojej sztuce kobiety stały się głównymi żywicielkami rodzin i wizytówką Mithili. Dziś mają wpływ na rozwój ekonomiczny całego regionu; doprowadziły do licznych zmian społecznych, których ślady są widoczne na prezentowanych na wystawie „Barwy holi” obrazach.
Barwy holi
Pierwotnie do wytwarzania podkładu i farb używano naturalnych materiałów, głównie kwiatów. Malowano używając palców, zaostrzonych patyczków bambusowych i bawełnianych gałganków. Lata 70. przyniosły powszechny dostęp do syntetycznych barwników – proszki używane podczas święta Holi rozpuszczano w wodzie i mieszano z działająca jak spoiwo asafetydą. Te charakterystyczne intensywne barwy nadały nazwę całemu okresowi malarstwa mithilskiego nazywanego dziś „barwami holi”.
W latach 90. do powszechnego użycia weszły farby temperowe i akrylowe, a także flamastry i różnokolorowe tusze. Wiedza o wytwarzaniu farb z naturalnych barwników jednak nie zanikła – wiele doświadczonych artystek wciąż je stosuje.
Język wizualny malarstwa mithilskiego
W malarstwie mithilskim funkcjonują trzy style formalne: barwny (bharni), kaćni (linearny) i godna (tatuażowy). Istnieje też wiele pomniejszych stylów, które charakteryzowały odmienne techniki, tworzywa lub tematy. Przykładem jest geru (nazwany tak od tworzywa, które jest podstawą farby) – obraz malowany jest tu rozrobioną gliną, a przez to utrzymany w brązowej kolorystyce.
Najważniejszą cechą malarstwa mithilskiego jako gatunku jest stosowanie podwójnego konturu. Przez niektóre artystki interpretowany jest jako wyraz dualizmu w świecie. Tło scen często wypełniane jest kwiatami i zwierzętami, które są nośnikami dodatkowych warstw znaczeniowych. Tymczasem przedmioty i inne elementy kompozycji sprowadzane są do symboli.
Malarstwo mithilskie w zbiorach Muzeum Azji i Pacyfiku
Muzeum Azji i Pacyfiku posiada największe w Europie i jedne z największych na świecie zbiory malarstwa mithilskiego z Indii (150 obrazów). Rdzeń kolekcji stanowią jedne z najstarszych na świecie – powstałe w latach 1971-1978 – obrazy na papierze.
Wystawa jest efektem (finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki) projektu badawczego na Uniwersytecie Warszawskim, który w latach 2019-2023 przeprowadziła kuratorka Muzeum dr. Barbara Banasik. W jego rezultacie powstała dokumentacja procesu twórczego oraz współczesnego funkcjonowania malarstwa mithilskiego w Indiach.
Wystawa jest podzielona na dwie części. Pierwsza opowiada o historycznym i społecznym kontekście sztuki tworzonej przez mithilskie kobiety – procesie jej powstawania, funkcjonowania i adaptowania przez wzornictwo użytkowe. Druga koncentruje się na doświadczeniu estetycznym odbiorcy.
Doświadczanie sztuki
Poszczególne elementy aranżacyjne wystawy uruchamiają różne zmysły. Niektórym obrazom towarzyszą pejzaże dźwiękowe, np. pieśni w sanskrycie, majthili i hindi, lub zapachowe, np. zapach kwiatów, z których wytwarzano barwniki do malowania. Elementami wystawy są także prace polskich twórców: mappingi, film animowany zrealizowany przy użyciu sztucznej inteligencji czy serial dokumentalny z badań kuratorki przeprowadzonych w Indiach. Z myślą o najmłodszych zwiedzających przygotowaliśmy spacerownik, czyli ilustrowany przewodnik po wystawie.
Momenty zachwytu
Wystawa „Barwy holi”, wykorzystując różnorodne środki wyrazu i strategie aranżacyjne, przybliża pejzaż wizualny i kulturowy Mithili; prezentuje historię i kontekst społeczny malarstwa mithilskiego. Uruchamia wszystkie zmysły (wzrok, słuch, węch, dotyk, propriocepcję) by przygotować osoby zwiedzające na silne przeżycia estetyczne i zaprosić je na spotkanie ze sztuką o intensywnych barwach i wyrazistych formach.
Kalendarium wydarzeń
WYKŁAD
26.11.2024
18:00
WYKŁAD: Pancha Kanya. Walka indyjskich artystek o wyjście z cienia, dr Weronika Rokicka, Uniwersytet Warszawski
WARSZTATY
28.11.2024
18:00
WARSZTATY DLA DOROSŁYCH: Oblicza sztuki – Mithila
WARSZTATY
30.11.2024
10:15
WARSZTATY RODZINNE: Barwy sztuki – Mithila
WARSZTATY
30.11.2024
12:30
WARSZTATY RODZINNE: Barwy sztuki – Mithila
OPROWADZANIE
1.12.2024
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Czym urzeka sztuka? Oprowadzanie po ulubionych obiektach.
WYKŁAD
3.12.2024
18:00
WYKŁAD: „Epickie Indie wczoraj i dziś: w kręgu Ramajany”; prof. Danuta Stasik, Uniwersytet Warszawski
WARSZTATY
5.12.2024
18:00
WARSZTATY DLA DOROSŁYCH: Oblicza sztuki – Mithila
WYKŁAD
10.12.2024
18:00
WYKŁAD: „Holi, Holaka, Holika a tradycje Azji Południowej”; dr Monika Nowakowska, Uniwersytet Warszawski
INNE
11.12.2024
18:00
SEMINARIUM LITERACKIE: Literatura Indii, prowadzenie: dr Weronika Rokicka, Uniwersytet Warszawski
INNE
14.01.2025
18:00
OPOWIEŚĆ FOTOGRAFICZNA: Sztetl w tropikach, Krzysztof Renik i Elżbieta Dziuk-Renik
INNE
15.01.2025
18:00
CYKL: Zrozumieć hinduizm. Bogowie-idee-rytuały, dr Krzysztof Gutowski, Polska Akademia Nauk
WARSZTATY
18.01.2025
10:15
WARSZTATY RODZINNE: Opowieści z Ramajany
WARSZTATY
18.01.2025
12:30
WARSZTATY RODZINNE: Opowieści z Ramajany
OPROWADZANIE
19.01.2025
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Czy sztuka jest do oglądania czy do odczuwania?
INNE
22.01.2025
18:00
SEMINARIUM LITERACKIE: Literatura Indii, prowadzenie: dr Weronika Rokicka, Uniwersytet Warszawski
WARSZTATY
1.02.2025
16:00
WARSZTATY DLA DOROSŁYCH: Malowane dyski Lakszmi sara
INNE
5.02.2025
18:00
CYKL: Zrozumieć hinduizm. Bogowie-idee-rytuały, dr Krzysztof Gutowski, Polska Akademia Nauk
WYKŁAD
11.02.2025
18:00
WYKŁAD: Malarstwo, literatura i tradycja kast niedotykalnych w Mithili, dr. Barbara Banasik, Muzeum Azji i Pacyfiku
OPROWADZANIE
22.02.2025
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Jak czytać obrazy – oprowadzanie ikonograficzne
INNE
26.02.2025
18:00
SEMINARIUM LITERACKIE: Literatura Indii, prowadzenie: dr Weronika Rokicka, Uniwersytet Warszawski
INNE
8.03.2025
10:00-18:00
WERNISAŻ
8.03.2025
WERNISAŻ: Tancerki i tancerze Indii, wystawa fotograficzna, Elżbieta Dziuk-Renik
INNE
19.03.2025
18:00
CYKL: Zrozumieć hinduizm. Bogowie-idee-rytuały, dr Krzysztof Gutowski, Polska Akademia Nauk
INNE
26.03.2025
18:00
SEMINARIUM LITERACKIE: Literatura Indii, prowadzenie: dr Weronika Rokicka, Uniwersytet Warszawski
OPROWADZANIE
29.03.2025
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Barwy holi – co wspólnego ma malarstwo ze świętem
WYKŁAD
8.04.2025
18:00
WYKŁAD: dr Monika Nowakowska, Uniwersytet Warszawski
INNE
23.04.2025
18:00
CYKL: Zrozumieć hinduizm. Bogowie-idee-rytuały, dr Krzysztof Gutowski, Polska Akademia Nauk
OPROWADZANIE
26.04.2025
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Techniki malarskie – wytwarzanie barwników roślinnych
WARSZTATY
26.04.2025
16:00
WARSZTATY DLA DOROSŁYCH: Malowane dyski Lakszmi sara
INNE
00.05.2025
18:00
Barwna Noc Muzeów. Sztuka Mithili
WYKŁAD
13.05.2025
16:00
WYKŁAD: Tantra – co to jest i jak się wiąże ze sztuką?, dr. Barbara Banasik, Muzeum Azji i Pacyfiku
INNE
21.05.2025
18:00
CYKL: Zrozumieć hinduizm. Bogowie-idee-rytuały, dr Krzysztof Gutowski, Polska Akademia Nauk
WARSZTATY
24.05.2025
10:15
WARSZTATY RODZINNE: Indie w sanskrycie
WARSZTATY
24.05.2025
12:00
WARSZTATY RODZINNE: Indie w sanskrycie
OPROWADZANIE
31.05.2025
14:00
OPROWADZANIE KURATORSKIE: Czy sztuka jest do oglądania czy do odczuwania?
Wprowadzenie:
Odcinek 2: styl barwny
Odcinek 3: styl linearny
Odcinek 4: styl tatuażowy
Odcinek 9: malarstwo w sztukach użytkowych
Wernisaż wystawy Barwy holi, 21 listopada 2024
Fot. Łukasz Brodowicz/MAiP