Karaimi to niewielka grupa etniczna wyznająca Karaimizm. Ich etnonim pochodzi z hebrajskiego wyrazu קָרָאִים qārāʿīm ‘badacze Biblii; czytelnicy Biblii’, bowiem głównym filarem ich religii jest czytanie Pisma Świętego jako jedynego źródła wartości moralnych (Karaimi odrzucają Talmud). Współcześnie jest ona jedną z czterech uznanych prawnie mniejszość etnicznych w Polsce. Historycznie rzecz ujmując, ich językiem ojczystym jest należący do grupy języków tureckich język karaimski. W chwili obecnej jest to język zagrożony wymarciem. Znaczenie języka karaimskiego dla turkologii jako całej dyscypliny nauk humanistycznych jest nieocenione, bowiem jest to język, który zachował liczne archaizmy istotne dla badań historycznojęzykowych. Wynika to z faktu, że Karaimi przez wiele stuleci byli otoczeni przez Słowian. Jednak tylko nieznaczna część ich spuścizny piśmienniczej jest znana badaczom.

Do niedawna szczególnie słabo znane były przekłady Biblii hebrajskiej na język karaimski, mimo że są one zarazem najstarszymi źródłami pisanymi tego języka. W ostatnich kilkunastu latach odkryto kilkadziesiąt karaimskich rękopisów biblijnych, w tym najstarszy przekład Pięcioksięgu z XVII wieku. Wiele rękopisów zostało opracowanych przez językoznawców, skutkiem czego jest, że dane językowe z tego języka mogą być teraz wykorzystywane w badaniach historyczno-porównawczych.

Po drugie, co równie istotne, ma to też wymiar kulturowy: dziś znów mogły zaistnieć takie wydania Biblii w języku karaimskim, z którego przedstawiciele tej mniejszości mogą korzystać podczas praktyk religijnych. Dotychczas istniejące przekłady – jeśli o ich istnieniu w ogóle wiedzieliśmy – były „schowane” w trudno dostępnych źródłach pisanych lub wydrukowanych pismem hebrajskim – pismem, którego od prawie stu lat Karaimi czytać już nie potrafią. Edycja i należyte opracowanie tych źródeł było więc nie tylko ważnym wyzwaniem naukowym, ale miało również kluczowe znaczenie dla zachowania zagrożonej kultury karaimskiej, biorąc pod uwagę fakt, że fundamentem religii karaimskiej jest lektura Biblii. 

Wykład opowiada o tym, jak przeszło 12-letnie badania odtworzyły ten ważny element kultury i tożsamości Karaimów polsko-litewskich.

Profesor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, kierownik Ośrodka Dokumentacji Językowej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Członek rzeczywisty Academia Europaea (Sekcja Filologii Klasycznej i Orientalnej), w latach 2015–2018 stypendysta Fundacji im. Aleksandra von Humboldta na Uniwersytecie Jana Gutenberga w Moguncji. Absolwent filologii tureckiej i węgierskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego zainteresowania badawcze skupiają się przede wszystkim wokół językoznawstwa historycznego i etymologii. Specjalizuje się w badaniach nad historią języka karaimskiego opartych na edycjach źródeł pisanych, nad kontaktami słowiańsko- i turkijsko-węgierskimi oraz nad historią słownictwa węgierskiego.

Autor kilkudziesięciu artykułów i kilku książek, w tym Middle Western Karaim. A critical edition and linguistic analysis of pre-19th-century Karaim interpretations of Hebrew piyyutim (Leiden, Boston: Brill) wydanej w 2020 r. oraz opublikowanej rok później dwutomowej monografii The Western Karaim Torah. A critical edition of a manuscript from 1720 (Leiden, Boston: Brill). W latach 2012–2019 kierownik dwóch projektów badawczych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki, a obecnie kieruje grantem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) pt. (Re)constructing a Bible. A new approach to unedited Biblical manuscripts as sources for the early history of the Karaim language (2018–2025).

Wydarzenie na Facebooku.

Wydarzenie odbywa się w ramach projektu „Cykl wydarzeń poświęconych prof. Ananiaszowi Zajączkowskiemu i kulturze Karaimów w Polsce”, realizowanego w programie „Społeczna odpowiedzialność nauki II” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Informacja o przyznaniu dofinansowania dostępna na stronie Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie w zakładce: ’Dofinansowania i granty’.

Więcej na temat projektu „Cykl wydarzeń poświęconych prof. Ananiaszowi Zajączkowskiemu i kulturze Karaimów w Polsce” można znaleźć na stronie Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie.