Mongolska tabakierka wraz z pokrowcem

Co miesiąc kuratorzy Muzeum Azji i Pacyfiku starannie wybierają jeden obiekt reprezentujący poszczególne części naszej nowej ekspozycji stałej „Podróże na wschód” przez kultury Bliskiego Wschodu, Azji Centralnej, Mongolii i Indonezji, na którą zaprosimy Państwa już w 2022 roku.

Obiektami Miesiąca w czerwcu zostały dwa obiekty – mongolska tabakierka wraz z pokrowcem. Oba muzealia znajdą się w części nowej wystawy stałej poświęconej Mongolii.

Mongolskie tabakierki mają kształt małej, spłaszczonej buteleczki z krótką szyją i niską, owalną stopką. Ten okaz jest z kamienia w niebiesko-zielonym kolorze z dodatkiem czarnych smug – wszystkie smugi o nieregularnym układzie. Oba węższe boki zdobi motyw stylizowanej lwiej twarzy, której dolna część ma kształt pierścienia od kołatki. Motyw ten jest ukazany w reliefie i na tych przedmiotach jest częsty. Tabakę nabiera się miniaturową stalową łyżeczką, połączoną z mosiężną zatyczką, którą u góry zdobi wydatna, w przybliżeniu kulista nakładka ze sztucznego korala.

Tabakierki są używane przez Mongołów od XVIII w. pod wpływem Chin, skąd też pochodzi ich kształt. Bywają z różnych materiałów, zwłaszcza kamieni ozdobnych (kryształ górski, agat i inne, nieraz z zatyczką z korala), a także srebra czy drewna. Pełnią ważną rolę w ceremoniale powitania, obejmującym wymienienie się na krótko tabakierkami podanymi w przyjaznym geście na wyciągniętej dłoni. Wypada, aby obaj uczestnicy przed delikatnym spróbowaniem tabaki z tabakierki drugiej osoby, poświęcili chwilę uwagi na życzliwe obejrzenie prezentowanego przedmiotu. Tabakierki, oprócz praktycznej funkcji, są także przedmiotami kolekcjonerskimi.

Prostokątny pokrowiec na tabakierkę jest dużo większy od niej samej, co jest w Mongolii typowe. Jest wydłużony, płaski, z podłużnym wycięciem pośrodku, przez które wkłada się tabakierkę i umieszcza ją z jednego końca pokrowca. Ten zaś nosi się przewieszony przez pas.

Pokrowiec jest uszyty maszynowo i ręcznie z jedwabiu w żółtym kolorze z dodatkiem czerwonego. Zasadnicza część jest żółta, gładka, czerwone zaś są tylko 4 rogi i pionowy pas pośrodku (w którym znajduje się wycięcie) oraz takiż pas na odwrociu. Czerwone elementy wykonano w technice aplikacji, czyli wycięto z kawałka tkaniny i naszyto, a także ozdobione zostały haftem maszynowym o wzorze roślinnym i meandrem.

Pokrowce na tabakierkę są najczęściej z jedwabiu, haftowane i zdobione roślinnym ornamentem z figurami zwierząt. Są zarówno dla mężczyzn jak i kobiet. Opisywany stanowił własność buddyjskiego mnicha, na co wskazuje jego żółto-czerwona kolorystyka. Wpływa to, wraz ze śladami zużycia, na datowanie eksponatu: zapewne powstał przed wybuchem drakońskich prześladowań religii przez rewolucyjny rząd w Ułan Bator w latach 1937-1939.

 

Tabakierka z pokrowcem
Mongolia, 1. poł. XX w.
kamień, koral, mosiądz
odciskanie z formy, polerowanie
7,3 x 4,6 x 3,1 cm

MAP 17871
dar Aleksandra Dyla, 2005

Pokrowiec na tabakierkę
Mongolia, przed 1937
jedwab, bawełna
szycie maszynowe, szycie ręczne, haft
34 x 12 x 0,4 cm

MAP 21677
dar Macieja Góralskiego, 2019

Fot. Eugeniusz Helbert, Łukasz Brodowicz / MAiP