Indonezja, Jawa, 1. poł. XIX w.

brąz, odlew na wosk tracony

MAP 17506

Odlew na wosk tracony, technikę osobną od odlewów z formy, wynaleziono w 2. poł. 3. tysiąclecia p.n.e. w Mezopotamii, a nieco później także w innych regionach świata; jest znany w wielu kulturach. Jego specyfikę stanowi to, iż finalny wytwór jest jednorazowy, niepowtarzalny, gdyż wiążę się ze zniszczeniem modelu, który znajduje się w środku i jest otoczony woskiem, a ten ulega stopieniu. Przy tym obie techniki odlewu pozwalają uzyskać zarówno przedmioty puste w środku, jak i odlewy na pełno.

W przypadku odlewu na wosk tracony model (oryginał np. gliniany) pokrywa się woskiem o grubości, jaką chce się otrzymać w brązie, a następnie oblepia się gliną lub zalewa gipsem stanowiącymi właściwą formę.
W następującym potem procesie wypalenia formy w piecu (lub wypłukania gorącą wodą w przypadku gipsu) wosk wypływa, zostawiając pustą przestrzeń – negatyw wytwarzanego przedmiotu. Teraz wlewa się roztopiony metal, wypełniając formę. W przypadku niewielkich przedmiotów, tuż po wlaniu metalu, wprowadza się całość w ruch wirowy, aby metal wszędzie dopłynął (został „wtłoczony”) we wszystkie drobne zagłębienia. Po rozbiciu formy uzyskuje się gotowy przedmiot. Istnieją też odlewy wykonywane w ten sposób
z kilku części, następnie lutowanych ze sobą – bywa tak w przypadku niektórych bardziej skomplikowanych rzeźb. Na koniec każdy odlew cyzeluje się (również odlewy z formy), tzn. opracowuje jego powierzchnię dłutami, pilnikami, rylcami etc. w celu wyrównania, podkreślania szczegółów lub nadania żądanej faktury (np. groszkowanej).

Lampa teatralna charakterystyczna dla Jawy. Służy jako źródło światła (przedstawienia odbywają się w nocy) dla płaskich, skórzanych lalek rzucających cienie na biały, płócienny ekran. Typ lampy w formie orła Garudy z mitologii hinduskiej, który został wierzchowcem Wisznu (inny typ blenćongów ma obrys góry i symbolikę związaną z kosmosem); przy czym w naszych czasach zastępuje się lampy olejowe często zwykłą żarówką. Orzeł ma w symbolice indonezyjskiej kosmiczne i królewskie konotacje, nosi więc koronę.

Tułów ptaka to zbiornik na olej, w grzbiecie jest otwór do uzupełniania paliwa, a przed torsem palenisko dla wsadzenia knotka. Sylwetka ptaka to odlew z kilku fragmentów zlutowanych ze sobą; ale skrzydła i ogon są kute w blasze brązowej i przyśrubowane. Lampa jest zawieszana nad głową opowiadacza, dalang, animującego w czasie przedstawienia wszystkie lalki