Król i królowa

Radźa rani putul

Notungram, Bengal Zachodni, Indie
XX w.
drewno, polichromia

MAP 4852, 4853

 

Putul w języku bengalskim oznacza 'lalka’ i odnosi się do różnego rodzaju figurek ludzkich i zwierzęcych. Niektóre z nich są zabawkami, inne figurkami dekoracyjnymi lub wotywnymi.

Tego typu drewniane figurki pochodzą z miejscowości Notungram (dystrykt Bhardhaman) w Bengalu Zachodnim, gdzie wytwarzane są w małych zakładach rzemieślniczych. Ich wykonawcy nazywani są przez miejscowych sutradhar, co tłumaczone jest jako ‘narrator’. Nazwa ta związana jest z funkcją zabawek — z ich pomocą opowiadano historie mitologiczne i baśnie, wśród których król i królowa są jednymi z najpopularniejszych postaci. Sutradharą nazywane były w Indiach również inne osoby, np. dyrektor grupy teatralnej w starożytnym teatrze indyjskim. Albo osoba, która animowała lalki teatralne. A to dlatego, że termin ten oznacza dosłownie ‘ten, który trzyma sznurek’, a również ’ten, który posiada wiedzę z traktatów teoretycznych (nazywanych sutrami)’. Nazwę te interpretowano również jako ‘ten, który trzyma różne nici lub wątki (opowieści)’, czyli właśnie narrator.

Wiedza na temat rzeźbienia i malowania drewnianych figurek jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. W tej chwili 51 rodzin, czyli 126 osób, zajmuje się ich wytwarzaniem. W procesie tworzenia uczestniczą zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Figurki wykonywane z drewna drzew gamhar, miodoli indyjskiej (neem), akacji i mangowca. Ich cechą charakterystyczną jest forma oparta na trójkącie.

Tył zabawek jest zazwyczaj pomalowany na biało. Na figurce królowej podpisał się jej twórca. Widnieje tam napis w języku bengalskim: „Dystryk Bardhaman, Notungram koło Patuli, [autor:] Śri Dźibanondo”